De Nobelprijs van IJsland
[2018-05-17] Zou Nederland jaloers moeten zijn op de gletsjers, bergen of visgronden van IJsland? Dat valt te betwisten. Als een paal boven water staat, echter, onze jaloezie over een Nobelprijs die Nederland mist – en IJsland wel heeft. De Nobelprijs van de Literatuur.
Halldór Laxness, in 1902 geboren als Halldór Guðjónsson, won als eerste en enige IJslander de Nobelprijs voor de Literatuur won. Überhaupt is hij de enige Nobelprijswinnaar van IJsland tot op heden.
Late pubertijd in de jaren ‘20
Zoals het succesvolle schrijvers betaamd, begon hij op vroege leeftijd al met schrijven – zij het voor een IJslandse krant. Op twintigjarige leeftijd emigreerde Laxness naar een abdij Luxemburg om zich daar tot katholiek om te laten vormen.
Over zijn katholieke ervaringen schrijf hij twee boeken, die in IJsland goed werden ontvangen. Zijn goddelijke ingeving duurde overigens niet eeuwig. Van 1927 tot 1929 woonde hij in de Verenigde staten, waar hij ambieerde scenarioschrijven in Hollywood te worden. In Amerika viel hij niet alleen van zijn religieuze geloof, hij werd ook devoot socialist naar aanleiding van de – in zijn ogen – extreme ongelijkheden in dat land.
Onafhankelijke mensen in de jaren ‘30
Natuurlijk, zoals het vroeger met intellectuele socialisten ging, begon hij vanuit IJsland uitstapjes te maken naar de Sovjetunie. Hij was toen nog positief onder de indruk van het Sovjetregime. Dit zou overigens veranderen gedurende de koude oorlog.
Het thema van het in 1935 voltooide tweedelige boek: Sjálfstætt fólk (Onafhankelijke mensen), zal dus niet als een verrassing komen. In dit boek focusseert hij op de problemen van de boeren op het IJslandse platteland en de prijs die ze moeten betalen voor hun idealen. Dit is uiteindelijk een van zijn bekendste boeken geworden.
De roerige jaren ‘40
De jaren ’40 waren belangrijk voor IJsland. Ze namen hun onafhankelijkheid en werden gedwongen een militaire NAVObasis op hun land toe te laten. Deze gebeurtenissen werden duidelijk weerspiegeld in Laxness’ literaire oeuvre. In 1946 legde hij de laatste hand aan zijn trilogie: Íslandsklukkan (De klok van IJsland). In deze historische roman beschrijft Laxness hoe IJsland als wingewest van Denemarken leed, met sterke nationalistische ondertonen.
In 1948 schreef hij Atómstöðin (Het atoomstation), een satirisch boek waarmee hij zich uitlaat tegen de Amerikaanse NAVObasis. De IJslandse en Amerikaanse politiek waren niet blij met dit boek. Laxness’ schrijverssubsidie werd stilgezet en dit boek zou er ook toe hebben bijgedragen dat hij op de zwarte lijst van de VS terecht kwam.
Prijzencircus
Vanaf de jaren ’50 begon hij prijzen binnen te harken, van beide zijden van het ijzere gordijn, met als kers op de taart de Nobelprijs in ’55. Laxness bleef schrijven tot zijn uiteindelijke overlijden in 1998.
Dus, Nederlandstaligen, je weet wat je te doen staat!
In IJsland zeggen ze..
- hjólhestaspyrna (hjoolhestaspirna) – omhaal (bij voetbal)
Laten we het woord eens opknippen als hjól-hesta-spyrna. Letterlijk kunnen we dit vertalen als wiel-paard-schop. Waarom dit woord? Ik heb het niet kunnen achterhalen.. Een alternatief woord voor omhaal in het IJslands is bakfallsspyrna (zoiets als achteruitvalschop), wat letterlijk gezien dichterbij onze omhaal zit. Toch is hjólhestaspyrna natuurlijk mooier.
Mocht je bang zijn om niet helemaal op de hoogte te blijven van deze blog? Vrees dan niet! Geef je email-adres hierboven op en alles komt goed.
Ik heb gretig gebruik gemaakt van de Engelstalige wikipediapagina over Halldór Laxness
Figuur gemaakt en beschikbaar gesteld door Freepik via flaticon