Anekdote van een Nobelprijswinnaar
[2018-06-01] Een herinnering uit Utrecht. Ter ere van de verjaardag van een van de knapste levende hoofden van Nederland was er een bescheiden serie praatjes aaneengeregen. De jarige job heet Gerard ’t Hooft.
(of “Toeft” zoals velen die niet gezegend zijn met kennis van het Nederlands zijn naam uitspreken).
Nog voordat hij de Nobelprijs in 1999 won was hij al een zeer gedecoreerd en erkend fysicus. Losjes kun je zeggen dat hij voor het werk dat hij tijdens zijn promotie in Utrecht heeft gedaan die meest felbegeerde Oslose (dit leest vreemd) prijs in de wacht heeft gesleept. Dit heeft nadien overigens toch een zeer (onaan)tastbare maatstaf opgeleverd voor de gemiddelde Utrechtse natuurkundepromovendus.
Een serie praatjes ter ere van iemand is natuurlijk nooit compleet zonder een toespraakje van het in de schijnwerpers gezette slachtoffer. Wij zitten met zo’n 250 man (veelal mannen inderdaad, maar toch nog een minder extreme verhouding dan bij pedagogische wetenschappen of psychologie de andere kant op. Daar hoor je dan weer nooit iets over.) gulzig te staren naar de man van het uur. Hij schraapt zijn keel en nu volgt een (waarschijnlijk gedeformeerde, mea culpa) samenvatting van wat hij zei.
Eén van de vorige verjaardagen van ’t Hooft/Toeft was gepaard gegaan met een expositie in het universiteitsmuseum. Aanvankelijke had de Nobelmedaillist voorgesteld een expositie te houden over geheel de theoretische natuurkunde, in plaats van over hem. De mensen die hierover gingen leek dat geen goed idee. Het klonk ze als iets teveel in de oren. “Ok. Wat dachten jullie dan van de natuurkunde van extremen: van extreem koud - warm, extreem groot - klein, etc.” klonk het toen listig. Dat leek de mensen die hierover gingen een redelijk omkadert hoekje van de natuurkunde, niet wetende dat deze definitie effectief geheel de theoretische natuurkunde omvat. Dus er kwam defacto een expositie over theoretische natuurkunde en en passant de glansrol van de toen ook jarige job.
Vaak was Gerard zelf aanwezig op deze expositie om vragen te beantwoorden van de voorbijgangers van alle vormen en maten. In één van de vele schoolklassen die op deze wijze aan Gerard langstrok zat een fysiek ernstig gehandicapt jongetje in een rolstoel. Hij rolde naar Gerard toe en maakte kenbaar dat hij drie vragen had. Gerard was een en al oor, met antwoorden mensen stimuleren vindt hij prachtig. De eerste vraag luidde: “waarom kan er niets sneller dan het licht?”. Gerard had dit varkentje al eens vaker gewassen en antwoordde bijna routineus. Het jongetje leek tevreden. Toen kwam de tweede vraag.
“Waarom ben ik geboren zoals ik ben?”. Dit is het moment waar je als koorddanser merkt dat je draad begint te rafelen, of dat je als astronaut de ster in het glas van je maanlander snel groter ziet worden. Gerard hakkelde en stotterde (zo ging het vast niet) en produceerde zo goed en kwaad als het kon een antwoord. “nou,… genen.. mutaties.. ouders..”. Dit is knap lastig aan een kind te vertellen, hoeveel Nobelprijzen je ook hebt.
De jongen leek tevreden met het antwoord. Gerard viel opeens het kabaal op waartoe een schoolklas tegenwoordig in staat is dat te produceren. De rolstoeljongen schraapte zijn keel voor de volgende vraag, Gerard huiverde, met de vorige vraag nog al te vers in het geheugen. “hoe zijn de planeten ontstaan?”. Een pak voor zijn hart, Gerard was back in business. “Voor volwassenen onbegrijpelijk hoe deze drie vragen voor een kind allemaal even belangrijk zijn” vertrouwde Gerard ons tot slot toe.
Eén van de mooie aspecten aan Gerard is zijn nuchterheid (of is het nederigheid?), waarvan acte, gezien het feit dat hij van alle anekdotes die hij kon vertellen, dit verhaal met ons 250en deelde. Hier kunnen we een voorbeeld aan nemen, want als die jongen aan mij had gevraagd waarom hij niet sneller kon dan het licht, dan had ik vast iets flauws gezegd over zijn rolstoel.
Mocht je bang zijn om niet helemaal op de hoogte te blijven van deze blog? Vrees dan niet! Geef je email-adres hierboven op en alles komt goed.
Figuur gemaakt en beschikbaar gesteld door Good-Ware via flaticon