Bananen en vulkanen
[2018-08-10] In de media circuleerde enige tijd de mythe: “Weet je wie Europa’s grootste bananenproducent is..? IJsland!”. Waar komt deze mythe vandaan? En is deze mythe waar?
Vulkaan- en waterkracht
Laten we, voor we beoordelen of de mythe waar is, eens kijken of (en hoe) IJslanders überhaupt aan bananen kunnen komen. Bananen hebben een warm klimaat met bovenal veel zonuren nodig. Een warm klimaat en zonuren, dat bootsen de IJslanders al vanaf 1941 na in kassen, om naast bananen ook andere tropische gewassen zoals koffie en avocado’s te telen. Dit alles wordt medemogelijk gemaakt door de goedkope (en klimaatneutrale!) energie die wordt gewonnen uit waterkrachtcentrales en warmwaterbronnen.
Het telen van uitheemse soorten deden de IJslanders met bescheiden binnenlands succes. Eind jaren 50 werden echter accijnzen en importheffingen op buitenlands groente en fruit opgeheven, waardoor de IJslande bananen en andere tropische gewassen het commerciële loodje legden.
Geduld
Waarom legden de IJslandse bananen het commerciële loodje door de buitenlandse waar? Waren ze soms minder lekker of hadden ze niet de juiste kromming? Nee, dat niet persé. In de normale klimaten waar een banaan groeit, duurt het rijpen een aantal maanden. Ondanks alle high-techlampen en andere technologische snufjes duurt het in IJsland zo’n 2 jaar om hetzelfde kunstje na te doen.
Het geduld dat je moet opbrengen om IJslandse bananen te telen maakt het bananentelen op grote schaal niet heel voordelig, zeker niet als je zonder problemen tomaten of komkommers kan laten groeien. Dit is dan ook zeker een van de redenen waarom landen als Portugal of Spanje meer bananen produceren, al valt daar wel wat op af te dingen: Zij gebruiken vooral de Canarische eilanden en andere (warme) overzeese gebieden!
Bananenbrood en wraak voor IJsland?
In het stadje Hverðagerði, waar Hverða naar warme bron verwijst in het IJslands, staat de hortibotanische tak van de universiteit van IJsland. Hier wordt op kleine schaal nog bananen gekweekt, een belangrijk bestandsdeel van het het puur IJslandse banenbrood waar Hverðagerði om geroemd wordt (dat brood wordt ook nog eens klaargemaakt op hete bronnen!).
Het zal je vast niet ontgaan zijn dat het voortbestaan van de huidige bananenrassen wordt bedreigd door het Panamavirus en andere ziekten en schimmels. Dit heeft ermee te maken dat de commerciële banaan wellicht een te grote genetische eenheidsworst is geworden. De IJslandse banaan, die al meer dan 70 jaar geïsoleerd is van deze bananen, lijdt waarschijnlijk niet aan deze defecten. Wie weet is er toch wel een kans voor commercieel bananensucces vanuit IJsland. De wraak van de arctische banaan!!
In IJsland zeggen ze..
- banani (banani) –- banaan
Het is waarschijnlijk niet zo verrassend dat het woord banani in het IJslands banaan betekend. Echter, banani is een prachtig woord om te laten zien hoe IJslandse naamvallen en lidwoorden (die in het IJslands áchter woorden worden geplakt) werken.
Een banaan is mooi – banani er fallegur (een onbepaald lidwoord zoals ‘een’ bestaat niet in het IJslands)
Watse heeft een banaan – Watse á banana (de banaan is nu in accusatief)
Watse heeft de banaan – Watse á bananann (je ziet, het lidwoord komt erachter)
En nu gaan we even helemaal los:
Watse heeft de bananen – Watse á bananana (accusatief meervoud met lidwoord, merk de extra ‘na’ op)
Watse vergeet de bananen – Watse gleymir banönunum / bönununum (datief meervouw met lidwoord; beide opties zijn mogelijk)
Mocht je bang zijn om niet helemaal op de hoogte te blijven van deze blog? Vrees dan niet! Geef je email-adres hierboven op en alles komt goed.
Figuur gemaakt en beschikbaar gesteld door Freepik via flaticon